pro.236.20240117smvrender1voorgevel.webp

Museum VONK

Biobased museum over de innovatieregio Eindhoven
Met de uitbreiding en transformatie van het preHistorisch Dorp tot Museumpark Vonk krijgt Eindhoven er een uniek museumgebouw bij. VONK is het eerste museumgebouw in Nederland, waarbij op grote schaal en op veel verschillende manieren biobased materialen en duurzame technieken worden toegepast. De groene daktuin, gedragen door een indrukwekkende houten constructie en buitenwanden van kalkhennep laten het gebouw lijken op een uitsnede uit het landschap dat zich verheft boven de grond.

2023

Definitief Ontwerp

Stichting Eindhoven Museum

In samenwerking met
Tinker Imagineers
Aardlab
Vitruvius
Okko
Van Helvoirt
Civil Support
Bureau Bouwkunde
Deers
Peutz
Techniplan
Van Eindhoven museum naar VONK
Eindhoven Museum bestaat sinds 2012 en is een samenvoeging van het Kempenland Museum en het Prehistorisch Dorp. De collectie van het Kempenland Museum (circa 25.000 objecten) ligt sinds die tijd opgeslagen in afwachting van een nieuw onderkomen. Onder de naam VONK gaat het museum een nieuwe fase in waarbij het Prehistorisch Dorp wordt uitgebreid met een museumgebouw dat ruimte biedt aan een tijdlijn met objecten uit de collectie en een introshow die de geschiedenis van deze unieke kennisregio belicht. Het meest dynamische deel van het gebouw is de maakschuur, waar samen met bezoekers gebouwd wordt aan ‘vonken’. Deze objecten verbeelden de historische gebeurtenissen waarbij ‘de vonk oversloeg’ en veranderingen in gang werden gezet die de Eindhovense regio mede hebben gevormd.
Van Eindhoven museum naar VONK
Het museumgebouw lijkt uit het landschap te zijn gesneden en opgetild; het toont als het ware de voedingsbodem waarop de regio tot bloei is gekomen.
Locatie
Locatie
Het Prehistorisch Dorp is gelegen in de Genneper Parken, een van de groene wiggen van Eindhoven. Deze wig wordt gevormd door twee beken, de Dommel en de Tongelreep, die in het aangrenzende Stadswandelpark samenvloeien. Het gebied biedt als agrarisch cultuurhistorisch landschap een terugblik in de tijd. Rijschool Leeuw wordt voor de bouw van het museum verplaatst naar een andere locatie. Hierdoor kan de huidige asfaltvlakte worden omgevormd tot een deel museumpark en een deel publiek stadspark. Het Prehistorisch Dorp wordt uitgebreid en krijgt nieuwe tijdzones waarin recente gebeurtenissen in het verleden van de regio Eindhoven worden toegelicht. De landschappelijke herinrichting van het nieuwe stadspark is gebaseerd op de situatie van ongeveer twee eeuwen geleden, waardoor het goed aansluit bij het historische karakter van de omgeving. Het museumgebouw staat in lijn met de oorspronkelijke verkavelingsstructuur, loodrecht op de beek.
Het uitzichtpunt op het dak biedt zicht op de skyline van Eindhoven en de Genneper Parken
Het uitzichtpunt op het dak biedt zicht op de skyline van Eindhoven en de Genneper Parken
pro.236.2024011_smv_vonk_iso_exterieur_2.webp
pro.236.vonk_smv_conceptschemasa.webp
Ontwerp
Het museumgebouw is onderdeel van de (nieuwe) groene omgeving, zowel in materiaalgebruik als in vorm. De daktuin wordt gedragen door houten kolommen, houten spanten en kruislaagshouten dakplaten. De spanten zijn ten opzichte van elkaar gedraaid waardoor het dakvlak een sculpturale dubbele kromming krijgt. Bij de maakschuur en de introshow ontstaan hierdoor hogere ruimtes, bij het restaurant en de kantoren zijn de ruimtes juist lager en intiemer. De dichte geveldelen zijn gemaakt van gepigmenteerde kalkhennep dat in lagen wordt aangebracht, verwijzend naar het lokale bodemprofiel. Tegelijkertijd verheft het gebouw zich en maakt het zich los uit de grond. Samen met het groene dak ontstaat het beeld van een gebouw dat uit het omringende landschap gesneden is. Het gebouw toont daarmee als het ware de voedingsbodem waarop de regio tot bloei is gekomen.

Het groene dak met inheemse planten en struiken is toegankelijk voor bezoekers en biedt een mooi uitzicht op de Genneper parken en de skyline van Eindhoven. In de poreuze gevel van kalkhennep, die aantrekkelijk is voor insecten, zijn nestvoorzieningen voor vogels opgenomen.
Ontwerp
Met een houten dakconstructie en gevels van kalkhennep wordt het museum een toonbeeld van plantaardig (biobased) bouwen.
pro.236.20240117smvgevelsrenders.webp
pro.236.vonksmvrender4entreehighres.webp
Routing
Museumbezoekers betreden het gebouw aan de parkzijde. Museale functies zonder daglichtbehoefte, zoals de introshow en de tijdlijn, zijn in het midden van het gebouw geplaatst, waardoor vanuit alle andere ruimtes maximaal zicht is op de omgeving. Bezoekers bekijken eerst de introshow, daarna de tijdlijn en bereiken vervolgens de interactieve maakschuur. In deze grote ruimte kunnen bezoekers deelnemen aan het maakproces van de vonken, die eens in de paar maanden via de grote deuren in de gevel het museumpark in gereden worden. De maakschuur opent zich naar het museumpark en het Prehistorisch Dorp, waar de museale route vervolgt. De maakschuur staat in verbinding met het restaurant dat met openslaande deuren toegang biedt tot het terras. Boven de keuken bevindt zich de conferentieruimte die zowel zicht biedt op de maakschuur als op het restaurant. Vanaf het terras start de landschappelijke route over het gekromde dak, die langs een cirkelvormige zonnetuin met pv panelen en een pluktuin richting het uitgangspunt loopt. Bezoekers verlaten het museum via de winkel. Het restaurant, het terras en het dak zijn vrij toegankelijk voor bezoekers.
Routing
pro.236.vonk_smv_conceptschemasb.webp
Hergebruik Biobasecamp
Hergebruik Biobasecamp
De binnenwanden zijn gemaakt van gerecycled kruislaaghout (CLT) dat is ‘geoogst’ uit het zogeheten Biobasecamp. Dit paviljoen is door SMV (Studio Marco Vermeulen) ontworpen voor de Dutch Design Week van 2019 en figureerde in de Tegenlicht documentaire Houtbouwers. Het Biobasecamp was samengesteld uit modulaire CLT platen met de intentie dat het materiaal eenvoudig hergebruikt kan worden in een nieuw gebouw. In VONK vindt Biobasecamp een nieuwe bestemming.
pro.236.20240103smvvonkoogstkaartbiobasedcampweb.webp
Voor het binnenklimaat maakt het gebouw zoveel mogelijk gebruik van natuurlijke ventilatie.
Natuurlijke systemen
Het museumgebouw wordt zoveel mogelijk op een natuurlijke manier geklimatiseerd. In de twee hoogste delen van het gebouw bevinden zich grote ventilatieluiken die het grootste deel van het jaar geopend zijn. Alleen bij een te lage of te hoge buitentemperatuur worden de luiken gesloten en wordt het gebouw via vloerverwarming en bodemwarmte respectievelijk verwarmd of gekoeld.
Het sanitaire afvalwater wordt in een helofytenfilter gezuiverd waarna het op het dak wordt gepompt. Hier wordt het samen met regenwater zo lang mogelijk vastgehouden om het groendak in drogere tijden van water te kunnen voorzien.