We zijn in Nederland zuinig op ons buitengebied en daarom worden woningen zoveel mogelijk in bestaand stedelijk gebied gerealiseerd, het liefst in hoge dichtheid rondom OV knooppunten. Maar er zijn ook steeds meer Nederlanders die juist liever meer verbonden met de natuur zouden willen leven.

Het woonideaal van een groot deel van de Nederlanders is een ‘woning met kluit’: een grondgebonden woning met een tuin in een landschappelijke, natuurlijke omgeving. Uit diverse onderzoeken blijkt dat natuur in de directe leefomgeving zelfs essentieel is voor onze gezondheid. Dagelijks contact met de natuur verlaagt stress en de kans op ontstekingen en bevordert lichaamsbeweging en sociaal contact.

In een dichtbevolkt land als Nederland waar intensief gebruik van de schaarse grond noodzakelijk is, lijkt dit woonideaal moeilijk realiseerbaar. Dit heeft ertoe geleid dat veel Nederlanders wonen in een compromis: een rijtjeswoning in een buitenwijk. Algemeen wordt aangenomen dat je daarvoor naar een dorp of nog beter naar het landelijk gebied moet verhuizen. En daarbij moet je accepteren dat je voor je werk en stedelijke voorzieningen verder moet reizen.

Wonen in het groen kost immers veel ruimte en die is schaars, zeker in de Randstad. De buitenwijk die juist was ontstaan om de stad te ontvluchten en dichter bij het omringende landschap te wonen, wordt zelf als bedreiging voor het landschap gezien.

Bouwen in het buitengebied stuit op veel maatschappelijke weerstand, omdat we er van uitgaan dat dit altijd ten koste gaat van bestaande groene waarden. Maar is dat een terechte aanname?

We zijn er inmiddels ook wel achter dat het buitengebied misschien nog wel groen oogt, maar in een tijdbestek van een halve eeuw ecologisch gezien grotendeels in een woestijn is veranderd. Klimaatverandering maakt dit alleen maar erger.

Daarnaast is het buitengebied sinds de grootschalige ruilverkaveling ook veel minder toegankelijk geworden. We hebben onze hoop gevestigd op nieuwe vormen van landbouw waarmee natuurwaarden hersteld kunnen worden.

Het is de vraag of dat voldoende is en snel genoeg gaat. Zeker omdat het bij deze nieuwe vormen vaak nog ontbreekt aan verdienmodellen voor de boer. In de tussentijd loopt het buitengebied langzaam vol met datacentra, logistieke hallen en zonnevelden. En neemt de onvrede hierover onder Nederlanders toe, omdat we het buitengebied als belangrijk onderdeel van onze leefomgeving beschouwen.

Het is daarom tijd voor een meer proactieve benadering van het buitengebied en de waarden die het vertegenwoordigt. Woningbouw zou, ook vanwege de economische veranderkracht, onderdeel van deze benadering kunnen zijn.

Op meerdere landbouwpercelen vinden soortgelijke ontwikkelingen plaats. Stukken natuur worden aaneengesloten en daardoor steeds robuuster en veerkrachtiger. Er ontstaat zo een groene buffer rond de bestaande natuurgebieden. De woongebouwen omsluiten de menselijke activiteiten en vormen een architectonische familie. Daarmee ontstaat ruimtelijke coherentie en landschappelijke kwaliteit.

De gebouwen kunnen verschillen in omvang en materiaalgebruik. Aan de binnenzijde van het gebouw kunnen de verschillen groter zijn. De wijze van voedselproductie wordt bepaald door de woongemeenschap en kan variëren van biologisch tot meer technologisch. Volledige zelfvoorzienendheid is daarbij haalbaar, afhankelijk van de productiewijze en de hoeveelheid vlees en zuivel.

Er vormt zich een landschap waar wonen, landbouw en natuur samenkomen en samenwerken. De natuur èn de landbouwgronden krijgen de mogelijkheid om zich te herstellen. En tegelijkertijd ontstaat er een groene, duurzame, zelfvoorzienende woonomgeving.