Op dit moment wordt in Rotterdam alleen naar het gebruik van het water gekeken binnen een gebiedsontwikkeling of naar aanleiding van een concreet marktinitiatief. Het ontbreekt aan een stadsbreed ruimtelijk beleid voor het water. Dat is wel nodig, want de ruimte op het water en aan de kades is schaars en tegelijkertijd is het water belangrijk voor de leefbaarheid, gezondheid, ontwikkelkansen en ecologie van de stad. Het is daarom belangrijk dat we bewust kiezen waar we wel of geen ruimte aan geven en wat het juiste gebruik op de juiste plek is. Het afwegen van belangen tussen bewoners en ondernemers, stad en haven, ecologie en economie, wensen en regelgeving, ed. staat in het onderzoek centraal. Deze afwegingen hebben vorm gekregen in vier themakaarten: cargo en safety first, gastvrije havens, buurthavens en verbonden groen.

De binnenstedelijke Nieuwe Maas is in beginsel een vaarweg maar ook, daar waar mogelijk, een belangrijke openbare ruimte voor de stad. Wij zien de Nieuwe Maas als het Central Park van de stad, waarin het gebruik van de rivier als essentiële levensader voor de scheepvaart, een goed functionerende haven, een podium voor de moderne metropolitane stad, de beleving van de natuurlijke dynamiek én de grootsheid van de rivier samengaan. Zoals bij elk goed park wordt ook de Nieuwe Maas gedefinieerd door een goede en duidelijke rand. Het is daarom belangrijk om sturing te geven aan het type gebruik van de kades rond de Nieuwe Maas. De maas principes zijn algemene spelregels voor het (toekomstige) gebruik van het water en zorgen voor een duidelijke en gevarieerde inrichting van de kades en het water. Enkele voorbeelden van Maasprincipes zijn: Elke haven zijn eigen kleur, Afwisseling van rust en reuring, Al het gebruik is tijdelijk, Mix van haven stad en rivier.

De Nieuwe Maas is een belangrijke transportroute voor de zee- en binnenvaart, het is één van de drukste vaarroutes van Europa. Op de hoofdvaarweg staat de veilige en efficiënte afwikkeling van scheepvaart altijd centraal. Daarnaast biedt de binnenstedelijke nieuwe Maas nog steeds een ligplaats aan binnenvaart en zeevaart. Dit is niet alleen vanuit economisch oogpunt belangrijk, maar is ook voor de cultuurhistorische waarde van Rotterdam als havenstad.

Op dit moment vindt steeds meer een clustering van havenactiviteiten plaats, bijvoorbeeld omdat binnenvaartschippers graag dicht bij elkaar overnachten. Zeevaart behoudt in de toekomst ook nog een aantal ligplaatsen in de stad. Om de luchtkwaliteit en de bereikbaarheid van de binnenstad te verbeteren en de CO2-uitstoot te verminderen, wordt ingezet op een nieuwe vorm van havenactiviteit: stadslogistiek over water. Door micro hubs in de stad te realiseren: kleinschalige logistieke overslagpunten voor de last mile delivery, waarbij overslag vanaf een schip op kleine elektrische voertuigen en (bak)fietsen plaatsvindt.

Rotterdam heeft veel iconische attracties en bestemmingen die dicht bij het water liggen, zoals de Euromast, Kop van Zuid, Fenix en de Erasmus Universiteit. Er is veel behoefte om deze plekken beter bereikbaar te maken vanaf het water, zowel vanuit vervoerbedrijven op het water (watertaxi en waterbus) als vanuit partyvaart en hop on hop op rederijen. Daarnaast is er behoefte aan publieke ruimte langs het water waarbij het getij en dynamiek van het water beleefbaar wordt gemaakt.

Ons voorstel is om deze twee behoeftes te koppelen en in een aantal havens een publieke aanlegsteiger te realiseren waar bewoners kunnen verblijven en ook ruimte is voor schepen om tijdelijk aan te leggen. De steigers worden op land gekoppeld met het OV netwerk zodat een groot netwerk ontstaat van vervoer over land en water. Gastvrije steigers kunnen ook bijdragen aan de vergroening van de kade door toevoeging van drijvend groen op en in het water.

Aan de Boompjeskade manifesteert de oude binnenstad van Rotterdam zich aan de rivier. Daar hoort meer reuring bij, het hele jaar door, maar nu blokkeren de riviercruises een groot deel van het jaar de kade. Op het land is de ruimte beperkt maar op het water is nog wel ruimte, bovendien is de behoefte van mensen om dichter bij het water te komen groot. In een zone van circa 35 meter vanaf de kade is ruimte voor gebruik op het water, met behoud van veilige en efficiënte afwikkeling van de scheepvaart. Een ‘balkon aan de Maas’ met ruimte voor passagiersvaart, openbare ruimte aan het water, sport en spel, horeca en (drijvend) groen. De ligplaatsen van de riviercruises verplaatsen naar de Maasboulevard.

Op de kades van de voormalige havengebieden zijn in de laatste jaren veel woonblokken verrezen, zoals op de Kop van Zuid, Mullerpier, Lloydpier en binnenkort ook in de Merwe Vierhavens. Deze nieuwe wijken zijn zeer gericht op wonen en hebben weinig publieke voorzieningen, ook is het water als publieke ruimte in deze ontwikkelingen niet meegenomen. De ‘buurthavens’ die in deze wijken liggen, zoals de spoorweghaven, St. Jobshaven en Lloydhaven zijn bij uitstek geschikt om meer betekenis te krijgen als openbare ruimte midden in de buurt, met een gebruik dat aansluit bij het karakter van de omliggende wijk(en).

Dit kan in de vorm van drijvende voorzieningen zoals theaterboot, speelboot, buurthuis, ateliers/werkplekken/galerie of een zwembadboot. Bij voorkeur wordt maximaal ingezet op het dynamische en tijdelijke karakter van het water en verplaatsen deze schepen zich in de loop van het seizoen van haven naar haven, zodat alle delen van de stad gebruik kunnen maken van de voorzieningen en eventuele overlast beperkt blijft.

De Nieuwe Maas biedt kansen voor het kleinschalig en grootschalig toevoegen van groen in het hart van Rotterdam. Op de plek waar de meeste Rotterdammer wonen (de binnenstad en omliggende stadswijken) is het minste groen aanwezig. Gelukkig ligt juist hier de rivier dichtbij. Juist in de stad biedt de groenblauwe dooradering van de Nieuwe Maas veel kansen tot het vergroten van de leefbaarheid van Rotterdam.

Het streven is om het groen op de kade de komende jaren uit te breiden tot één groot samenhangend groen-blauw netwerk. Met overal aan de rivier groene en openbare kades van ten minste 15 meter breed waar voetgangers en fauna in de hoofdrol zijn.

Het toevoegen van groen bij de rivier levert niet alleen ruimte voor ontmoeting, beweging en verblijf op, het levert ook een bijdrage aan de klimaatadaptieve stad. Daarnaast vermindert het hittestress in de stad, met name in de stadswijken. Op sommige plekken kan groen in/aan de rivier ook bijdragen aan de waterveiligheid, doordat het als een vooroever functioneert die de primaire waterkering versterkt, bijvoorbeeld bij het nieuwe Nelson Mandela park. Door in te zetten op getijdenparken en drijvend groen in de binnenhaven wordt de bewustwording van de dagelijkse dynamiek van de rivier en de kwetsbaarheid van het buitendijkse gebied grote

De combinatie van de vier deelkaarten, saftey first, gastvrije havens, buurthaven en verbonden groen levert een totaalbeeld op waarin zichtbaar is welk gebruik we waar op het water willen.

Behouden wat goed is en wat goed werkt
Op veel plekken langs de binnenstedelijke Nieuwe Maas is het huidige gebruik passend en sluit het aan bij de plek. Op deze plekken kan het huidige gebruik in stand blijven. Voorbeelden van plekken waar het gebruik goed aansluit zijn de ligplaatsen voor binnenvaart, zeevaart, zeecruises en de jachthavens in de Veerhaven en IJsselmonde.

Doorbouwen op ingezette veranderingen
Op een aantal locaties kan worden doorgebouwd op reeds in gang gezette ontwikkelingen, of zijn relatief kleine aanpassingen in het gebruik nodig. Bijvoorbeeld meer clustering of thematisering, of het verduurzamen van het gebruik. Bijvoorbeeld van deze plekken zijn het Maritiem district en de Rijnhaven.

Nieuwe koers voor gebruik op water
Op een aantal locaties wordt een ingrijpender verandering van het gebruik voorgesteld. De redenen hiervoor zijn verschillend. Soms heeft het te maken met de veranderende context op het land, zoals bij de gebiedsontwikkelingen van Merwehavens, Feyenoord City. Soms is de aanleiding de overdracht van kades van het Havenbedrijf naar de gemeente Rotterdam en de kans om hier een nieuw passend gebruik te ontwikkelingen bij de omliggende wijken, zoals bij de Prins Hendrikkade en de Feyenoordkade. Op sommige plekken worden op dit moment kansen onbenut om de stad Rotterdam zowel economisch bestendiger, duurzamer en attractiever te maken.

Ruimte voor onverwachte ontwikkelingen
Er is ook ruimte gereserveerd voor onverwachte ontwikkelingen en tijdelijke ruimtevragen en initiatieven die niet in de buurthavens of aan de gastvrije steigers passen. Daarnaast zijn deze kades voor ‘tijdelijk gebruik’ bedoeld als schuifruimte, bijvoorbeeld voor het geval er werkzaamheden aan de kades plaatsvinden en schepen tijdelijk op een andere plek moeten liggen.

Geen gebruik
Tot slot zijn er ook een aantal plekken waar we bewust geen gebruik (meer) willen toestaan, waar vrij zicht op het water belangrijk is en waar leegte wenselijk is voor een goede balans tussen rust en reuring, zoals de koppen van pieren, nabij parken en het monument Eva Cohen-Hertogkade.